Türkiye'nin sınır komşularından biri olan İran, yaklaşık 90 milyonluk nüfusuyla dikkat çekmektedir. Peki, İran'ın başkenti neresi ve hangi para birimi kullanılıyor? İran nasıl bir ülke? İran'da gezilecek yerler gibi İran'a dair merak edilenler haberimizde...

Türkiye'nin sınır komşusu İran, 90 milyona yakın nüfusu ile dikkat çekiyor. İşte İran hakkında bilmeniz gereken temel bilgiler...

İran'ın para birimi nedir?

İran'ın resmi para birimi İran Riyali (IRR) olarak adlandırılır. 1 riyal 100 dinara bölünür, ancak dinar günlük işlemlerde kullanılmamaktadır. İran riyalinin sembolü ﷼ ve ISO kodu IRR'dir. Güncel olarak 1 Türk Lirası yaklaşık 1.306 İran Riyali'ne eşittir.

İran'ın Nüfusu Ne Kadar, Kaç Kişi?

2024 itibarıyla İran'ın nüfusu yaklaşık 89,737,480 kişidir. Bu sayı, dünya nüfusunun yaklaşık %1.11'ine karşılık gelmekte olup, İran dünya nüfusu sıralamasında 17. sırada yer almaktadır. Ülkenin nüfus yoğunluğu ise kilometrekare başına 55 kişidir.

İran'ın Başkenti Neresi?

İran'ın başkenti Tahran'dır. Tahran, aynı zamanda İran'ın en büyük şehri olup, ülkenin ekonomik, kültürel ve siyasi merkezi olarak büyük bir öneme sahiptir. Şehirde yaklaşık 8.4 milyon insan yaşamaktadır ve Tahran metropol alanı yaklaşık 14 milyon kişiye ev sahipliği yapmaktadır.

Yönetim Biçimi

İran, 1979 yılında gerçekleşen İslam Devrimi sonrasında kurulan İslam Cumhuriyeti ile yönetilmektedir. Bu teokratik cumhuriyet sisteminde, dini lider (Rehber) en yüksek otoriteye sahiptir. Ayrıca, halk tarafından seçilen bir Cumhurbaşkanı ve Parlamento (Meclis) bulunmaktadır.

İran'da seçim

İran, günümüzde de bir bölgesel güçtür  ve uluslararası enerji güvenliği ve dünya ekonomisinde geniş petrol ve doğalgaz kaynakları sonucu önemli bir konuma sahiptir.

İran'da Türk nüfusu ne kadar?

İran’da yaşayan Türklerin nüfusu ile ilgili kesin bir rakam verilmemektedir. Verilen rakamlarda Türk nüfusu en az 20 milyon, en çok 35 milyon olarak gösterilmektedir. İran’daki Türklerin nüfusu 20 milyon, 25 milyon, 33 milyon ve 34 milyon olarak birbirinden farklı şekilde verilmektedir. Dünya Bankası Ülke Profilleri veri tabanına göre 66,1 milyonluk İran nüfusunun %42’sini Türkler oluşturmakta olup, bu oran da yaklaşık 25 milyonluk bir Türk nüfusunu göstermektedir. Bağımsız kaynaklara göre %25-30 olan İran Türklerinin oranı, Azeriler tarafından %60-70 olarak ifade edilmektedir.

En büyük Türk nüfusunu İran Azerileri oluşturur. Sayıları 18 milyon ila 25 milyon arasındadır. İkinci büyük grup Türkmenlerdir ve sayıları 2.5 milyon ila 3 milyon civarındadır. Kaşkay Türkleri, sayıları 1.5 milyon ila 2 milyon arasındadır. Diğer Türk toplulukları Avşarlar, Kaçarlar, Karapapaklar, Kazaklar, Halaçlar ise 2 ila 5 milyon arasındadır.

İran hangi dili konuşuyor? İran halkının dini inancı nedir?

İran, etnik çeşitlilik bakımından zengin bir ülkedir. Ülkede 75 yerli dil bulunmakta ve Dilsel Çeşitlilik Endeksi’nde 0,797 puan ile nispeten yüksek bir yer almaktadır. Karşılaştırma yapmak gerekirse, Türkiye’de 34 farklı dil bulunmaktadır ve dilsel çeşitlilik endeksi puanı 0,289’dur (UNESCO World Report, Investing in Cultural Diversity and Intercultural Dialogue, 2009).

İran’daki başlıca etnik gruplar şunlardır:

Farslar: %65

Azeriler:

Kürtler: %7

Lurlar: %6

Araplar: %2

Beluçlar: %2

Türkmenler: %1

Kaşkai ve diğer Türkler: %1

Ermeniler, Aşuriler ve Gürcüler: %1’den az

Anayasaya göre, İran’ın resmi dili Farsçadır. Diğer yerel dillerin basın ve medyada kullanımı ve okullarda öğretimi serbesttir.

İran’ın %98'i Müslümandır (%90 Şii, %8 Sünni Müslüman). Mevcut diğer dinler arasında Hristiyanlık (esas olarak Ermeniler ve Süryaniler, 300.000'den fazla takipçisi vardır), Bahai inancı (en az 250.000), Zerdüştlük (yaklaşık 32.000) ve Yahudilik (yaklaşık 30.000) bulunur. Anayasaya göre, İran’ın resmi dini İslam’dır. İslam dışında Zerdüştlük, Hristiyanlık ve Yahudilik azınlık dinleri olarak kabul edilmiştir ve takipçileri kendi ayinlerinde serbesttir (U.S. Library of Congress, 2008).

İran'da Gezilecek Yerler

Şiraz/ Persepolis

Şiraz’a 70 km mesafede bulunan Persepolis, Perslere başkentlik yapmış antik bir şehirdir. Farklı dönemlerde genişletilen bu şehir, anıtlar, dini putlar, kral mezarları ve saraylarla zenginleştirilmiştir. Büyük İskender’in İran’ı fethi sırasında yakılmış olsa da yapılan kazılarla ayakta kalan birçok bölümü günümüzde görülebilmektedir.

İsfahan/ Nakş-ı Cihan Meydanı

İmam Meydanı olarak da bilinen bu yer, 1598-1629 yılları arasında inşa edilmiştir. 508 metre uzunluğunda ve 160 metre genişliğindedir. 1979 yılında UNESCO Dünya Mirası Listesi'ne girmiştir. Meydan içinde İmam Cami, Şeyh Lütfullah Camii ve Ali Kapu Sarayı yer alır.

İsfahan/ Nasır El-Mülk Camii

1876 yılında Katar Kralı Mirza Hasan Ali Nasır El-Mülk tarafından yaptırılan cami, Muhammed Rıza ve Muhammet Hasan Kaşi Pazi Şirazi tarafından tasarlanmıştır. Muhteşem iç dizaynı ve rengarenk camları ile ünlüdür. Bu nedenle Pempe Camii olarak da anılır.

Tahran/ Gülistan Sarayı

Kaçar Hanedanı dönemine ait birçok yapıdan meydana gelen bu kompleks, ilk olarak 1524-1576 yılları arasında Safevi hükümdarı I. Tahmasb tarafından kale olarak inşa edilmiştir. Zamanla eklenen yapılarla muazzam bir saraya dönüşmüştür. Saray içinde Berelyan Binası, Badgir Binası, Taht-i Mermer, Ebyez Sarayı, Ayna Salonu ve Selam Salonu gibi bölümler bulunur.

Bam/ Arg-e Bam

Kirman Eyaletine bağlı Bam kentinde bulunan Arg-e Bam, tarihi bir kaledir. 180 bin metrekare alanda yer alır ve 67 kuleye sahiptir. 2003 Bam depreminde ağır hasar almış, restorasyon çalışmaları için birçok ülkeden yardım gelmiştir.

Tahran/ Azadi Kulesi (Özgürlük Kulesi)

Pers İmparatorluğu'nun 2500. kuruluş yıl dönümü nedeniyle 1971 yılında inşa edilmiştir. 50 metre yüksekliğindeki kulenin önceki adı Şehyad’dır. Devrimden sonra bugünkü ismini almıştır ve günümüzde müze olarak kullanılmaktadır.

Tahran/ Milat Kulesi

Tahran’ın merkezinde yer alan Milat Kulesi, dünyanın en yüksek beş gökdeleni arasında gösterilir. 2000-2008 yılları arasında inşa edilmiştir. Çatıya kadar olan yüksekliği 315 metre, en uç kısmına kadar olan yüksekliği ise 435 metredir.

Tahran/ İran Ulusal Müzesi

Tahran merkezinde yer alan müze, tarih ve arkeolojik eserler barındırır. 1937 yılında açılmış olan müze, iki binadan oluşur ve antik Pers eserlerine ev sahipliği yapar.

Ulusal Mücevher Müzesi

16.yüzyılda Safeviler döneminden kalma ve farklı hanedanlara miras kalan Kraliyet mücevherleri, İran Dinarı karşılığı olarak kullanılacak kadar değerlidir.

Sadabat Müze Kompleksi

Zamanında Pehlevi ailesinin yazlık evi olarak kullanılan bu kompleks, Elbus Dağları eteklerinde 104 hektarlık bir alanda yer alır. 18 binadan oluşur ve Yeşil Saray ve Beyaz Saray en dikkat çeken yapılar arasındadır.